Czy emerytury mogą być wyższe?
Dlaczego jest tak źle skoro jest tak „dobrze„. W ujęciu PKB na jednego mieszkańca Polska należy do najbiedniejszych krajów Unii Europejskiej. W stosunku do średnich europejskich zarówno emerytury jak i nakłady na zdrowie są dramatycznie niskie.
Zapraszamy do współpracy z naszym biurem rachunkowym:
Biuro rachunkowe | Usługi księgowe | Łódź | Kontakt | 601-332-331
Prowadzenie: | Księgi handlowe | Książki przychodów i rozchodów | Ryczałt | Kadry | Płace | ZUS | CIT | PIT | VAT | KRS
Dobrowolne ubóstwo. Spis treści:
Główne wnioski
- Polska wyróżnia się dużą liczbą samozatrudnionych. W 2023 r. ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegało średniomiesięcznie 2 miliony 250 tysięcy samozatrudnionych. Ta liczba stanowi 12,7% ogółu zatrudnionych (17,2% z uwzględnieniem rolników) i daje nam trzecie miejsce w Unii Europejskiej (po Grecji i Włochach). [pkt 2.2 oraz pkt 4.1]
- Tylko co czwarty samozatrudniony zgłasza się do ubezpieczenia inną osobę. Na koniec 2023 r. 1,64 miliona samozatrudnionych płaciło składki zdrowotne wyłącznie za siebie, co oznacza, że 72,7% samozatrudnionych nikogo nie zgłasza do ubezpieczenia (nawet współpracownika), a Polska zajmuje pod tym względem 4 miejsce w Unii Europejskiej. [pkt 2.5]
- Statystyczny samozatrudniony osiąga przeciętnie dwa razy większy dochód niż wynosi zarobek pracownika. W 2022 r. przeciętny dochód samozatrudnionego stanowiący podstawę obliczenia składki zdrowotnej był większy o ok. 50% od kwoty, od której obliczano składki pracownika. W analizowanej próbie średni dochód miesięczny wynosił 12 942,42 zł, zaś jego rozkład jest asymetrycznie prawostronny. Są zatem zróżnicowane, jest pewna grupa działalności o niskich dochodach, jednak większość osiąga dochody wyższe niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce. [pkt 2.4]
- Samozatrudnieni płacą bardzo niskie składki na ubezpieczenia społeczne. W latach 2006-2019 podstawa wymiaru składki samozatrudnionego stanowiła średnio 54,3% podstawy pracownika, zaś w dla okresu 2020-2022 średnia wynosi 46,7%. Uwzględniając, że ubezpieczeniu emerytalnemu w 2022 r. podlegało 77% spośród samozatrudnionych prowadzi do wniosku, że przeciętny samozatrudniony płacił składkę emerytalną od kwoty stanowiącej nieco ponad 1/3 podstawy wymiaru
pracownika. [pkt 2.4] - Samozatrudnieni często korzystają ze zwolnień od obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz z ulg składkowych.
Na koniec 2022 r., 22% spośród samozatrudnionych nie opłacało składek na ubezpieczenia społeczne, korzystając z wyłączenia dedykowanego emerytom (12%), „ulgi na start” (5%), wyłączenia z tytułu pracy nierejestrowanej (3%) oraz wskutek zbiegu obowiązku ubezpieczenia (2%). Z ulgi składkowej korzysta co czwarty samozatrudniony (14% z „małego ZUS”; 11% z „małego ZUS plus”). Składki emerytalne od bez ulg opłacało 53% samozatrudnionych. Tylko 7 promili samozatrudnionych emerytów dobrowolnie przystępuje do ubezpieczenia emerytalnego. [pkt 2.3 oraz pkt 1.9] - Ulgi składkowe przede wszystkim trafiają do niezatrudniających i przyczyniają się do spadku zatrudnienia etatowego. W analizowanej próbie niezatrudniający stanowili 92,36% korzystających z „ulgi na start”; 86,7% korzystających „małego ZUS” oraz 87,1% korzystających z „małego ZUS plus”. Ponadto w analizowanej próbie od 2019 r. liczba zatrudnianych pracowników rokrocznie spada. [pkt 2.5]
- Konstrukcja deklarowania podstawy wymiaru składki jest skrajnie instrumentalizowana. 99,18% samozatrudnionych w analizowanej próbie nie deklarowało podstawy wymiaru wyższej niż minimalna. Jednocześnie wystarczyło, że niecałe 9
promili skorzystało z możliwości zadeklarowania wyższej składki, by stopień pokrycia wydatków Funduszu Chorobowego na prowadzących pozarolniczą działalność w skrajnym 2015 r. był cztery razy mniejszy niż w przypadku pracowników i dwa razy mniejszy dla okresu 2012-2022. [pkt 2.4] - Perspektywa minimalnych emerytur to największe zagrożenie dla systemu emerytalnego, a samozatrudnieni są szczególnie
zagrożeni ubóstwem emerytalnym. Osoby, które prowadziły działalność przez 30/35 lat, lecz zaczęły aktywność zawodową po 1998 r., niezależnie od korzystania z ulg i zwolnień – nie będą miały w wieku emerytalnym środków wystarczających
do obliczenia emerytury minimalnej. Ponadto korzystanie ze zwolnień, a nawet z ulg składkowych może prowadzić do niezebrania stażu wystarczającego do obliczenia najniższej emerytury. [pkt 3.2 oraz pkt 3.3] - Ubóstwem emerytalnym są zagrożone w szczególności samozatrudnione kobiety. W analizowanej próbie kobiety uzyskiwały 40% niższe dochody niż mężczyźni, a wiek emerytalny niższy o 5 lat dodatkowo obniży ich świadczenie o kolejne kilkadziesiąt procent. Ich sytuację może częściowo i w minimalnym zakresie ratować tylko posiadanie minimalnego stażu, uprawniającego do emerytury minimalnej. [pkt 3.2 oraz 3.3]
- Wysoki odsetek samozatrudnienia w gospodarce nie idzie w parze z innowacyjnością. Wśród dwunastu państw Unii Europejskiej klasyfikowanych jako „liderzy innowacyjności” jako „silni innowatorzy”, tylko Niderlandy i Belgia są państwami, w których odsetek samozatrudnionych przekracza średnią unijną. Pozostałe siedem państw, w których odsetek samozatrudnionych jest wyższy niż średnia dla Unii, jest klasyfikowanych w dwóch najniższych kategoriach innowacyjności. [pkt 4.1]
- Jedynym krajem UE, w którym ubezpieczenie społeczne samozatrudnionych nie jest w pełni obowiązkowe są Niemcy.
To państwo zmaga się z rosnącym ryzykiem ubóstwa na starość osób wcześniej samozatrudnionych. [pkt 4.2] - Zabezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność jest wyzwaniem dla wszystkich krajów UE.
Systemy są zróżnicowane, dominuje model ubezpieczeniowy, w którym składki samozatrudnionych są oparte na dochodach, choć część państw wprowadziła oskładkowanie powiązane ze średnim/minimalnym wynagrodzeniem w gospodarce. Jedynie Grecja stosuje oskładkowanie ryczałtowe [pkt 4.1].
Cały raport do pobrania w pdf
„Dobrowolne ubóstwo – o konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych” raport Polskiej Sieci Ekonomii dla ZUS (pdf 8,3 mb) autorzy: Janina Petelczyc, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; Tomasz Lasocki, Politechnika Warszawska.
Za: ZUS
Składki odprowadzane do ZUS
Rodzaje ubezpieczeń społecznych ze względu na rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową:
- Ubezpieczenia emerytalne – przedmiotem ochrony jest osiągnięcie ustalonego wieku przez ubezpieczonego
- Ubezpieczenia rentowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy lub śmierć żywiciela rodziny
- Ubezpieczenia chorobowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy wywołana chorobą, rodzicielstwem lub koniecznością opieki nad członkiem rodziny
- Ubezpieczenie wypadkowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy wywołana zdarzeniem zakwalifikowanym jako wypadek przy pracy lub choroba zawodowa
Do tego należy dodać:
- Ubezpieczenie Zdrowotne – ubezpieczenie, w którym osobie ubezpieczonej przysługują świadczenia zdrowotne mające na celu zachowanie zdrowia, ochronę przed skutkami chorób oraz leczenie
- Składkę na Fundusz Pracy – służy finansowaniu zadań polegających na promocji zatrudnienia, łagodzeniu skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej
- Składkę na Fundusz Solidarnościowy – celem Funduszu jest udzielanie wsparcia społecznego, zawodowego, zdrowotnego oraz finansowego osobom z niepełnosprawnościami
Jak widać z powyższego ubezpieczenie emerytalne stanowi tylko jeden z elementów płaconej „składki ZUS„. Porównywanie emerytury z odprowadzoną pełną „składką ZUS” jest błędne.
Z czego wynika niska ocena polskiego systemu ubezpieczeń społecznych
Spróbujmy to ocenić na podstawie dwóch chyba najbardziej kontrowersyjnych obszarów: emerytur i służby zdrowia:
Emerytury w Europie na jednego beneficjenta
Średnie miesięczne emerytury w UE były bardzo zróżnicowane i wahały się od 2575 euro w Luksemburgu do zaledwie 226 euro w Bułgarii, przy średniej UE wynoszącej 1294 euro — wynika z danych Eurostatu za 2021 r.
Polska znalazła się na 23. miejscu w zestawieniu (na 35 uwzględnionych krajów) ze średnią 538 euro. Polska emerytura to zaledwie okołu 42% średniej unijnej.
Według badania Eurobarometru przeprowadzonego w 2023 r. przez Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA) poziom ufności do systemu emerytalnego w Polsce wynosi 28%. Na 28 krajów ujętych w zestawieniu Polska znalazła się na 3 miejscu od końca wyprzedzając jedynie Łotwę 23% i Słowenię 27%.
Wydatki na służbę zdrowia w Europie na jednego mieszkańca
W 2022 roku Polska przeznaczyła 6,4 proc. PKB na opiekę zdrowotną, czyli dużo poniżej unijnej średniej, która wyniosła 10,4 proc. PKB wynika z danych Eurostatu opublikowanych 15 listopada 2024. Polska znalazła się na czwartym miejscu od końca.
Na jednego mieszkańca wydano w Polsce średnio 1137 euro, gorzej było tylko w Rumunii i Bułgarii.
W 2022 r. w całej UE średnie wydatki na opiekę zdrowotną na jednego mieszkańca wyniosły 3685 euro, co stanowi wzrost o ponad 38 proc. w porównaniu z 2014 r., kiedy Eurostat rozpoczął regularne pomiary wydatków na służbę zdrowia w Unii.
Najwięcej w UE na zdrowie swoich mieszkańców wydały: Luksemburg (6590 euro na mieszkańca), Dania (6110 euro) i Irlandia (5998 euro), a najmniej Rumunia (858 euro), Bułgaria (990 euro) i Polska (1137 euro).
Łódzkie biuro rachunkowe. Obsługa naliczania płac oraz składek ZUS. Zapraszamy:
Biuro rachunkowe | Usługi księgowe | Łódź | Kontakt | 601-332-331
Oferta: Księgi handlowe, Książki przychodów i rozchodów, Ryczałt, Kadry, Płace, ZUS, CIT, PIT, VAT, KRS.
Co mówią o nas klienci:
Do Biura Rachunkowego 2×2 trafiłem z polecenia. Biuro Rachunkowe obsługuje moją firmę kompleksowo, zapewniając skuteczną pomoc zarówno podczas kontaktu z Urzędem Skarbowym, jak i w trakcie rutynowych działań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Korzystam z usług Biura od prawie dwóch lat i jestem bardzo zadowolony. Zdecydowanie polecam współpracę z Biurem Rachunkowym 2×2.
