Unitra Tonsil Zg-30-C114

Pierwsza renowacja. Odnowa zespołu głośnikowego Tonsil ZG 30 C114

---

Historia odnowy

Uszczelnienie obudowy – klejenie

Po zdemontowaniu głośników i zwrotnic oraz usunięciu zmurszałego wytłumienia wszystkie łączenia wewnętrzne ścian zostały zalane klejem do drewna. Cel – wzmocnienie łączeń i uszczelnienie obudowy.

Uwagi:

• w obudowach zamkniętych podczas pracy mogą występować duże różnice ciśnień stąd wysoka szczelność jest warunkiem ich poprawnej pracy: brak świstów itp. oraz strat mocy.
• wysoka szczelność nie oznacza 100% szczelności. Należy pozostawić możliwość wyrównywania ciśnienia we wnętrzu obudowy do warunków atmosferycznych.

Lakierowanie – kilka warstw lakieru

Przód i boki zostały pomalowane przy pomocy pędzla i wałka trzema warstwami lakieru akrylowego. Dodatkowo, już po zmontowaniu kolumn na boki zostały nałożone dwie warstwy lakieru  poliuretanowego. Cel – uzyskania efektu wysokiego połysku oraz lepsze zabezpieczenie powierzchni przed zarysowaniem.

Uwagi:

• przy kolejnej renowacji na pewno nie użyję lakieru akrylowego z uwagi na jego niską odporność na uszkodzenia mechaniczne. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie np. lakieru jachtowego.
• dla purystów. Model nigdy nie był produkowany w wersji na wysoki połysk. Jest to odejście od oryginału. Dlaczego tak? Lubię myszkę lat 60tych XXw. Piękne „meble„, błyszczące lakiery.

Wytłumienie – kilka rodzajów materiałów

Na ściany boczne oraz tylną została naklejona samoprzylepna mata bitumiczna o grubości 2mm. Taka sama mata została wklejona pomiędzy pierścień głośnika niskotonowego, a obudowę. Na górną i dolną ściankę trafiła samoprzylepna mata bitumiczna z filcem o grubości 10mm. Góra obudowy została wypełniona matą tłumiącą (60% bawełna, 40% włókno poliestrowe) o grubości 35mm i gęstości 300g/m² , a okolice głośnika niskotonowego zostały wytłumione matą z wełny owczej na dzianinie o grubości 22mm i gęstości 500g/m². Cel – dociążenie oraz zmniejszenie rezonansów obudowy oraz lepsze gaszenie fal stojących w jej wnętrzu.

Uwagi:

• materiały stratne nie posiadają zupełnie płaskiej charakterystyki pochłaniania – jedne częstotliwości tłumią lepiej inne gorzej. Użycie kilku różnych materiałów pozwala na jej lepsze wypłaszczenie.
• najlepiej tłumi materiał nie ten umieszczony na ściankach, ale ten wypełniający wnętrze obudowy
• najbardziej wrażliwe są ściany obudowy znajdujące się w największej odległości od siebie (w tym przypadku góra, dół) oraz ściana za głośnikiem niskotonowym.
• najlepszy materiał tłumiący to materiał niejednorodny np. wełna owcza – włókna różnej długości swobodnie trące się o siebie. Wełny budowlane są dużo tańsze, a prawie tak samo dobre. Niestety pyląc mogą być niebezpieczne dla zdrowia dlatego np. Tonsil umieszczał je w foliowych workach.

---

Uwagi:

• kolumny głośnikowe ZG 30 C114 nadal w dużym wyborze można kupić na rynku wtórnym, ale bardzo trudno kupić z głośnikami niskotonowymi z pierwszego (lepszego) okresu produkcji czyli na „głębokim koszu” zwanym też „wysokim„. Później montowano głośniki na płaskim koszu np. GDN 20/30/4.
• oryginalne głośniki niskotonowe niezależnie od kosza posiadały piankowe zawieszenie górne, a to ulegało całkowitej destrukcji po około 10-15 latach użytkowania. Niezależnie co będzie mówił sprzedający należy przyjąć, że jeżeli nadal jest to zostało „po drodze” wymienione w mniej lub bardziej fachowy sposób
• wielu użytkowników i handlarzy nie regenerowało uszkodzonych oryginalnych głośników niskotonowych tylko wymieniało je na to co było pod ręką i pasowało do otworu stąd w tych kolumnach można znaleźć najprzeróżniejsze głośniki z całego świata często sprzedawane pod marką „oryginalne„
• najlepszym „zamiennikiem” wydaje się być produkowany do dziś późniejszy GDN 20/40
• głośniki na „głębokim koszu” to nieprodukowane od dawna przez Tonsil: GDN 20/30, GDN 20/30/1 oraz GDN 20/30/2. W tym przypadku im wyższa ostatnia cyfra tym młodszy głośnik
• symbol głośnika można łatwo zmienić przez wymazanie ostatniej cyfry stąd dla pewności warto zmierzyć wysokość głośnika. Powinna być wyraźnie większa o jakieś pół centymetra od późniejszej produkcji
• zdobycie „głębokiego kosza” to dopiero połowa sukcesu. Po tylu latach najczęściej membrany w głośnikach są już dawno wymienione na nowsze. Niestety z reguły na nieoryginalne „zamienniki” gdyż Tonsil zaniechał produkcji do nich zestawów naprawczych
• Jak rozróżnić membrany? Bez doświadczenia będzie trudno, ale jeśli membrana jest płaska – niczego nie wyczuwamy pod palcem – to na pewno nie jest oryginalna. Druga wskazówka to krzywizna membrany. Stożkowa oznacza nieoryginalną
• jeżeli użyjemy membrany o innym ciężarze i sztywności to zmienimy w istotny sposób parametry głośnika
• szczytem szczęścia będzie zakup oryginalnego głośnika, w którym w poprawny sposób wymieniono jedynie górne zawieszenie czyli membrana pozostała oryginalna
• głośniki wysokotonowe GDWK 9/40 lub 9/80 mogą być na ucho „sprawne„, ale … po tylu latach trudno spodziewać się, że ich tekstolitowa membrana – papier nasączony żywicą – nadal będzie dobrze grała. Co najmniej cewki z membraną do wymiany. Zestawy naprawcze nadal można kupić w Tonsilu
• model GDWK 9/40 był za słaby i często nie tylko w tyc kolumnach ulegał spaleniu stąd wprowadzono do produkcji mocniejszy GDWK 9/80
• jednym z pomysłów na „poprawę brzmienia” ZG 30 C114 jest wymiana głośników wysokotonowych na GDWK 9/80/1. Ja bym to przemyślał bo GDWK 9/40 lub 9/80 ma na tyle charakterystyczny i „niepodrabialny” dźwięk, że zmiana na coś innego będzie zbyt daleko idącym odejściem od ich pierwotnego brzmienia. To będą zupełnie inne kolumny, a skoro oczekujemy „innego” po prostu kupmy inne kolumny i nie psujmy więcej niż potrzeba „starego brzmienia„
• dla purystów. Do mocowania elementów na przedniej ścianie Tonsil używał śrub z poprzeczką. W przypadku wymiany bo np. zardzewiały unikamy krzyżakowych.
• z punktu widzenia bezpieczeństwa lepiej używać śrub imbusowych. Ze śrub z poprzeczką śrubokręt może łatwo zeskoczyć i uszkodzić membranę czy inny element

Uwagi:

• każda ingerencja w układ elektryczny zespołu głośnikowego oznacza odejście od oryginału i zmianę jego brzmienia. Oczywiście nie ma możliwości usłyszenia kolumn vintage tak jak grały po opuszczeniu fabryki bo głośniki, elementy elektroniczne, obudowa i wytłumienie uległy zużyciu czasem bardzo głębokiemu
• odtworzenie zwrotnicy zgodnie z pierwotnym schematem nie gwarantuje sukcesu gdyż np. współczesne kondensatory o tej samej wartości mocno różnią się pozostałymi parametrami pracy od tych sprzed 50 lat
• jeżeli zmienimy przewody wewnątrz kolumny na grubsze i użyjemy w zwrotnicy cewek nawiniętych grubszym drutem zmienimy opór, a tym samym sposób w jaki wzmacniacz „postrzega” zespół głośnikowy. Zmienią się również krzywe pracy zwrotnicy
• zmieniając sposób wytłumienia kolumny wpływamy jednocześnie na układ elektryczny gdyż modyfikujemy opór mechaniczny działający na membranę głośnika, a to przekłada się na działanie jego cewki
• nieprzemyślane zmiany w układzie elektrycznym mogą doprowadzić do uszkodzenia sprzętu np. gdy opór stawiany przez kolumnę wzmacniaczowi spadnie poniżej wartości krytycznej

Jak to Zostało Zrobione?

Jak ocenić wpływ zmian na pracę kolumn?

W przypadku braku aparatury pomiarowej najprostsza metoda to „na słuch”. Pozostawiamy jedną z kolumn w oryginale, a drugą odnawiamy. Po każdym etapie prac oceniamy na słuch czy nastąpiła subiektywna poprawa dźwięku kolumny modyfikowanej w stosunku do kolumny pierwotnej.

Jak wzmocnić i uszczelnić obudowę?

Wiedza: internet.

Materiały: klej do drewna, taśma izolacyjna w dwóch kolorach czerwonym i czarnym.

Narzędzia: śrubokręt, lutownica, długopis, lusterko typu dentystycznego, latarka lub podobne źródło światła.

Przygotowanie:

• demontujemy przy pomocy śrubokręta głośniki oraz przełącznik,
• przy pomocy lutownicy oddzielamy kolejno głośniki od przewodów prowadzących do zwrotnicy, robimy to maksymalnie szybko aby nie przegrzewać cewki głośnika,
• przewody biegnące od zwrotnicy sklejamy czarną taśmą izolacyjną w pary od danego głośnika, czerwoną taśmą zaznaczamy przewód (+) i zapisujemy na niej rodzaj głośnika, biegunowość przewodów odczytamy na głośniku Tonsila w miejscu lutowania (+,-) lub/i w postaci czerwonej kropki (+) na głośniku, w odnawianych kolumnach przewody miały następujące kolory: czerwony (+), biały (-) oraz do przełącznika: czarny i niebieski (łączenie szeregowe, +),
• podobnie oznaczamy przewody od przełącznika, na przełączniku zaznaczy gdzie który ponownie później przylutować,
• usuwamy z kolumny wytłumienie (w tym przypadku było to usunięcie zmurszałej gąbki),
• odkurzamy wnętrze.

Sprawdzenie szczelności połączeń obudowy: robimy to na oko, a tam gdzie oko nie sięga wspieramy się lusterkiem dentystycznym, dodatkowy sposób to „test żarówki” czyli wprowadzamy do wnętrza źródło światła i sprawdzamy w ciemności czy nie prześwituje.

Klejenie: wszystkie łączenia zalewamy na całej długości klejem, aby uniknąć kłopotów ze spływającym klejem najlepiej pracę rozłożyć na kilka dni, przewracamy kolumnę w odstępach jednego dnia na kolejne ściany i zalewamy łączenia będące na dnie, resztę załatwia grawitacja, na koniec zalewamy klejem od zewnątrz łączenia tylnej ściany. 

Jak polakierować kolumnę?
Jak wytłumić kolumnę?
Jak odnowić lub wymienić głośniki?
Jak odświeżyć zwrotnicę ?