Oświadczenie końcowe misji MFW

W dniach 5-16 maja 2016 r. przebywała w Polsce misja Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), która przeprowadziła doroczny przegląd Polski (tzw. przegląd w ramach art. IV Statutu MFW). Misja zapoznała się z aktualną sytuacją gospodarczą Polski oraz z planami w zakresie polityki gospodarczej, fiskalnej i monetarnej.

Komunikat końcowy misji MFW z Przeglądu Gospodarki w ramach Artykułu IV Statutu
Międzynarodowego Funduszu Walutowego – 2016

(robocze tłumaczenie)

Proces konwergencji Polski z krajami UE postępuje, a wzrost utrzymuje się na poziomie znacznie przekraczającym porównywalne gospodarki. Jednakże, podwyższone ryzyka zewnętrzne oraz ostatnie inicjatywy związane z polityką gospodarczą osłabiły zaufanie inwestorów i w połączeniu
z długoterminowymi wyzwaniami strukturalnymi mogą spowolnić zarówno wzrost gospodarczy, jak
i proces konwergencji. Kluczowymi czynnikami dla osiągnięcia trwałego i inkluzywnego wzrostu pozostają solidne instytucje, polityki prorozwojowe oraz reformy strukturalne.

1. Polska odnotowuje szybką ekspansję gospodarczą, choć czynniki zewnętrzne negatywnie oddziałują na inflację. W 2015 r. wzrost gospodarczy wyniósł 3,6%, a głównym jego motorem był silny popyt wewnętrzny, wspierany przez mocną ekspansję kredytową i wzrost płac. Bezrobocie szybko się zmniejszyło a potencjał produkcyjny gospodarki jest bliski pełnego wykorzystania. Jednakże, niska importowana inflacja utrzymuje wskaźnik inflacji znacząco poniżej celu. Oczekuje się, że wzrost pozostanie silny w 2016 r. i przyśpieszy do blisko 4%
   w 2017 r., wspierany przez silną konsumpcję prywatną, co spowoduje otwarcie dodatniej luki produktowej. Pomoże to podwyższyć przed końcem 2017 r. inflację do dolnej granicy pasma wahań (1,5 do 3,5%).

2. Zwiększyły się zagrożenia dla perspektyw gospodarczych. Ryzyka zewnętrzne obejmujące znaczące spowolnienie gospodarek wschodzących, niestabilność rynków finansowych oraz długotrwałe spowolnienie gospodarcze w strefie euro, mogą oddziaływać na Polskę poprzez handel i powiązania finansowe. W odniesieniu do czynników krajowych, osłabienie niektórych instytucji i polityk oraz odchylenia od zadeklarowanych celów fiskalnych mogą pogorszyć zaufanie inwestorów i spowolnić wzrost. W dłuższym okresie, szybko starzejące się społeczeństwo stanowi istotne wyzwanie dla potencjalnego wzrostu i stabilności fiskalnej. Jednocześnie, utrzymujące się różnice dochodowe pomiędzy zamożną Polską zachodnią
   i pozostającą w tyle Polską wschodnią obniżają jakość wzrostu.

3. Dobre polityki i silne instytucje są kluczowe dla zmniejszenia ryzyk oraz wsparcia trwałego
   i zrównoważonego wzrostu. Przy zamkniętej luce produktowej, której towarzyszy
   wciąż niska inflacja, w krótkim okresie polityka makroekonomiczna powinna być starannie wyważona tak, by utrzymać łagodną politykę monetarną, kontynuując jednocześnie stopniową konsolidację fiskalną. Zabezpieczenie stabilności sektora finansowego i silnych instytucji, wzmocnione przez polityki prorynkowe, stanowi warunek zasadniczy dla kontynuacji stabilnego wzrostu. Reformy strukturalne będą kluczem dla zabezpieczenia solidnego wzrostu potencjalnego i konwergencji dochodów, przy równoczesnym zredukowaniu różnic regionalnych. Rezerwy walutowe są zasadniczo wystarczające. Dostęp do Elastycznej Linii Kredytowej MFW (Flexible Credit Line, FCL) zapewnia dodatkowe zabezpieczenie na wypadek szoków zewnętrznych.

4. Obecna łagodna polityka monetarna jest odpowiednia. Stopa referencyjna utrzymywana jest na historycznie niskim poziomie od marca ubiegłego roku. Wydaje się, że dotychczasowa deflacja nie miała negatywnego wpływu na wyniki gospodarcze oraz że długookresowe oczekiwania inflacyjne pozostają w dopuszczalnym paśmie wahań. Pomimo tego, powracanie inflacji do zakładanego celu jest ważny dla zapewnienia, że oczekiwania inflacyjne pozostaną zakotwiczone. Stąd, dalsze cięcia stóp procentowych mogą być potrzebne w przypadku nagłego spowolnienia gospodarczego albo pojawienia się rozczarowujących danych dotyczących oczekiwań inflacyjnych.

5. Pozycja fiskalna stała się procykliczna. Oczekuje się, że wdrażanie obietnic wyborczych
   spowoduje w 2016 r. wzrost deficytu do około 2,8% PKB. Program Rodzina 500+, czyli nowy system świadczeń socjalnych wspierający rodziny wprowadzony w kwietniu 2016 r. będzie częściowo finansowany przez jednorazowe wpływy oraz podatek sektorowy od instytucji finansowych. Przedmiotem dyskusji są plany częściowego cofnięcia przeprowadzonego
   w 2013 r. podwyższenia wieku emerytalnego oraz podwyższenia kwoty wolnej od podatku dochodowego. W zależności od ostatecznego kształtu projektów i ich implementacji oraz
   w obliczu braku nowych środków kompensujących, powyższe działania mogą spowodować wzrost deficytu znacząco powyżej 3% PKB już w 2017 r. – w czasie kiedy gospodarka rozwija się powyżej potencjału – przekraczając wartość graniczną Procedury Nadmiernego Deficytu (Excessive Deficit Procedure, EDP) oraz podważając zaufanie inwestorów. Podczas, gdy władze planują rozpocząć redukcję deficytu od 2018 r. w tempie około ¾ % PKB rocznie, oznaczałoby to kontynuowanie procyklicznej polityki fiskalnej w tym roku i następnym.

6. Polityka fiskalna powinna wykorzystać silny wzrost do powrotu do konsolidacji już
   w 2017 r. Redukcja deficytu powinna być wzmocniona przez wiarygodne środki prorozwojowe i ukierunkowana na osiągniecie rządowego średniookresowego celu deficytu strukturalnego w wysokości 1% PKB do 2020 r. Takie działania pomogłyby wzmocnić zaufanie ze strony rynków oraz utrzymać finansowanie budżetu na korzystnych warunkach. Wywołujący zniekształcenia podatek od instytucji finansowych może spowodować redukcję podaży kredytów oraz zwiększyć zagrożenia finansowe i powinien być zastąpiony przez bardziej przyjazny dla wzrostu gospodarczego podatek od zysków i wynagrodzeń. Ponadto,
   w najbliższej przyszłości, obecna stawka podatku VAT powinna zostać utrzymana również po roku 2017, a elastyczne wydatki na konsumpcję publiczną zracjonalizowane, korzystając
   z trwającego obecnie przeglądu wydatków. Średnioterminowo rozważyć należy ujednolicanie stawek VAT oraz stopniowe znoszenie preferencyjnego systemu emerytalnego dla rolników
   i górników. Misja MFW z zadowoleniem przyjmuje wysiłki władz mające na celu wzmocnienie administracji podatkowej, lecz jakiekolwiek przychody z tytułu tych reform powinny być uwzględniane w budżecie w sposób konserwatywny, ponieważ potrzebny jest czas aby przyniosły one rezultaty.

7. Przewidywane częściowe cofnięcie podniesienia wieku emerytalnego z 2013 r. może osłabić finanse publiczne oraz aktywność zawodową i powinno być ponownie rozważone. W warunkach szybko starzejącego się społeczeństwa odchodzenie od obecnie przewidywanego stopniowego podwyższania wieku emerytalnego, byłoby krokiem w złym kierunku. Takie przedsięwzięcie, bez skorygowania pozostałych parametrów regulacji, zredukuje stopę zastąpienia, zwiększając ryzyko pauperyzacji osób w podeszłym wieku oraz związanej z tym większej zależności od świadczeń socjalnych, co będzie miało negatywny wpływ na budżet. Ponadto, osłabiłoby to aktywność zawodową w momencie, kiedy wzrost potencjalny już jest zagrożony niekorzystnymi trendami demograficznymi.

8. Utrzymanie stabilności sektora finansowego jest niezbędne. Sektor bankowy pozostaje dobrze dokapitalizowany choć rentowność zmniejszyła się z powodu długo utrzymujących się niskich stóp procentowych i wyższych kosztów regulacyjnych. Środowisko niskich stóp procentowych stwarza ryzyko przesunięcia działalności pożyczkowej do mniej regulowanego sektora nie-bankowego. W tym kontekście, ostatnie regulacje dotyczące instytucji nie-bankowych, które nałożyły ograniczenie na pozaodsetkowe koszty pożyczek oraz ograniczyły praktykę rolowania kredytów, należy postrzegać jako korzystne i powinny one przeciwdziałać powstawaniu nowych zagrożeń. Propozycje dotyczące powszechnej konwersji kredytów hipotecznych zaciągniętych we frankach szwajcarskich na kredyty w złotych, w przypadku ich wdrożenia, grożą osłabieniem stabilności finansowej, z negatywnymi implikacjami dla akcji kredytowej i wzrostu. Zamiast tego uwaga powinna zostać skierowana na wspieranie będących w trudnej sytuacji finansowej posiadaczy kredytów hipotecznych oparte na zasadzie indywidualnego rozpatrywania każdego przypadku. Regulacje dotyczące mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków powinny zostać niezwłocznie wdrożone, aby zapewnić dostępność najbardziej nowoczesnych rozwiązań
   w tym obszarze.

9. Reformy strukturalne powinny być skoncentrowane na wyzwaniach demograficznych oraz redukcji nierówności regionalnych. Problem presji związanej ze starzeniem się społeczeństwa może zostać rozwiązany poprzez zwiększenie aktywności zawodowej, zwłaszcza kobiet oraz osób starszych, oraz poprzez podniesienie produktywności. Pod tym względem, misja z zadowoleniem przyjmuje intencje władz, aby przesuwać się w górę
   w łańcuchu wartości dodanej poprzez zwiększenie dostępu do szkoleń zawodowych oraz promowanie innowacji. Przekierowanie pieniężnych świadczeń rodzinnych na opiekę
   i edukację  przedszkolną pozytywnie wpłynęłoby na aktywność zawodową kobiet. Utrzymanie przewidzianego reformą z 2013 r. podwyższenia wieku emerytalnego – sprzyjałoby aktywności osób starszych. Zmniejszenie nierówności regionalnych promowałoby sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost i przyspieszyłoby proces konwergencji.  Wymagałoby to poprawy kształcenia we wschodniej części kraju, redukcji niedopasowania umiejętności do potrzeb rynku pracy oraz inwestycji w infrastrukturę w celu przyciągnięcia zagranicznych inwestycji bezpośrednich do najbiedniejszych regionów.

10. Misja MFW wyraża podziękowanie za konstruktywną dyskusję przedstawicielom władz RP oraz pozostałym rozmówcom.

Za: MF